تحلیل فضایی سوانح رانندگی در مبادی ورودی شهرها، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیای، مطالعه موردی مبادی ورودی شهر زنجان

چکیده سوانح رانندگی به عنوان دومین عامل مرگ و میر در ایران هر ساله تقریباً جان 22 هزار نفر را گرفته و حدود 270 هزار مصدوم بر جای می گذارد. بیش از 16 هزار نفر از این افراد در شبکه های ارتباطی برون شهری کشته می شوند. بررسی ها نشان داده که بیش از 50 درصد تصادفات جاده ای در کشور، در 30 کیلومتری مبادی ورودی شهرها رخ می دهد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل فضایی سوانح رانندگی در مبادی ورودی شهرها، در محدوده ی مبادی ورودی شهر زنجان، شامل مقاطع 30 کیلومتری از ابتدای پنج محور اصلی منتهی به شهر زنجان انجام گرفته است. در این پژوهش تعداد 1029 تصادف مربوط به مبادی ورودی شهر زنجان در سال 1390 به عنوان جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفت. جهت مشخص شدن مقاطع پرحادثه و نیز نشان دادن امکانات و تأسیسات موجود در محدوده مورد مطالعه، از سامانه اطلاعات جغرافیایی gis استفاده شده است. برای شناسایی الگوهای فضایی توزیع تراکم تصادفات در محدوده های مورد مطالعه از آزمون تخمین تراکم کرنل و بیضی انحراف معیار استفاده شد. جهت تشکیل پایگاه داده ای از نرم افزار office/excel استفاده شده است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی- توصیفی و پیمایشی است و جهت گردآوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای، عملیات میدانی و انجام مصاحبه با صاحب نظران حمل و نقل و ترافیک بهره گرفته شده است. در این پژوهش، پس از تشکیل پایگاه داده ای مربوط به تصادفات، جداول نقشه ها و نمودارها ترسیم شده و تحلیل ها و ارزیابی ها انجام گرفته است. یافته ها نشان می دهد که، میزان وقوع سوانح رانندگی در مبادی ورودی این شهر بیش از سایر محدودها در این پهنه است و وقوع این سوانح تحت تأثیر عوامل مکانی و شرایط محیطی این محدوده ها می باشد. به گونه ای که با افزایش میزان دسترسی ها و کاربری ها در مبادی ورودی شهر به ویژه ورودی شهر در جاده بیجار و جاده های ترانزیت زنجان- قزوین و زنجان- تبریز، بر میزان وقوع سوانح رانندگی در این مکان ها افزوده می شود. نتیجه تحلیل زمانی نشان داد که بیشترین تصادفات در مبادی ورودی شهر زنجان به ترتیب مربوط به فصل های زمستان، تابستان، پاییز و بهار است و در این میان، دی ماه و شهریور ماه بالاترین آمار تصادفات را داشته است. همچنین در این محدوده به ترتیب بین ساعت 20- 16 و 12- 8 بالاترین میزان تصادفات رخ داده است. با توجه به یافته های پژوهش و نتایج برآمده از آن و به منظور کاهش آمار سوانح رانندگی به ویژه در مبادی ورودی شهر زنجان، به نظر می رسد، با ایجاد راه های دسترسی مناسب و استاندارد در تقاطع ها، مکان یابی مناسب کاربری های مختلف، ساماندهی یا حذف کاربری های زاید در حاشیه راه به ویژه در مورد مبادی ورودی شهر در جاده های ترانزیت و جاده زنجان- بیجار، طراحی ایمن جاده به هنگام برنامه ریزی کاربری اراضی و ارتقاء فرهنگ رانندگی در کشور می توان گام های موثری در جهت پیشگیری و کنترل این گونه حوادث برداشت.